Παιδιά & πρόσληψη νατρίου

Η αυξημένη πρόσληψη νατρίου ενέχει τον ίδιο κίνδυνο για τα παιδιά και τους εφήβους, όπως για τους ενήλικες;

Παρά το γεγονός ότι υπάρχει πολύ λιγότερη έρευνα για τα παιδιά από ότι για τους ενήλικες, μερικές μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει μία συσχέτιση μεταξύ της υψηλής πρόσληψης νατρίου και της αυξημένης αρτηριακής πίεσης στα παιδιά. Ωστόσο, η μείωση του νατρίου σε αυτές τις δοκιμές συχνά ήταν σημαντική και είναι απίθανο να εφαρμόζεται στην πραγματική ζωή, όπου μόνο μέτριες μειώσεις είναι πιθανόν να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μείωση του νατρίου σε παιδιά και εφήβους σχετίζονται με μικρές μειώσεις στη συστολική ή τη διαστολική πίεση του αίματος από 1 έως 3 mmHg. Επίσης, άλλες μελέτες δεν βρήκαν μείωση της αρτηριακής πίεσης με περιορισμό του νατρίου σε παιδιά.

Νάτριο: ένα απαραίτητο μικροθρεπτικό συστατικό

Το επιτραπέζιο αλάτι (χλωριούχο νάτριο) αποτελείται από 40% νάτριο και 60% χλωριούχα. Περίπου το 90% της πρόσληψης νατρίου προέρχεται από χλωριούχο νάτριο. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το νάτριο είναι μια θρεπτική ουσία, απαραίτητη για τη διατήρηση επαρκή όγκου στο κυκλοφορικό σύστημα και τη μεταφορά των μορίων κατά μήκος των κυτταρικών μεμβρανών. Κάποιες ορμόνες και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα επιτρέπουν στο σώμα να προσαρμόζεται στα διάφορα επίπεδα προσλαμβανόμενου νατρίου και να τα διατηρούν εντός του φυσιολογικού εύρους στο πλάσμα. Περίπου του 98% του διαιτητικού νατρίου απορροφάται στο έντερο, και η περίσσεια του απεκκρίνεται κυρίως από τα νεφρά, ενώ κάποια απώλεια υπάρχει και στον ιδρώτα.

Σε υγιή άτομα, η ουρική έκκριση νατρίου ισοδυναμεί περίπου με την προσλαμβανόμενη ποσότητα. Ωστόσο, καθώς οι άνθρωποι γερνούν ή αναπτύσσουν νεφρική νόσο, η ικανότητα των νεφρών να αποβάλλει από το σώμα την περίσσεια νατρίου μειώνεται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατακράτηση υγρών, σε αυξημένη πίεση στο καρδιαγγειακό σύστημα, και τελικά σε υπέρταση.

Όμως, η μειωμένη πρόσληψη νατρίου μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες. Η υπερβολική πρόσληψη υγρών, για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί υπονατριαιμία, κατά την οποία το νάτριο της κυκλοφορίας του αίματος αραιώνεται σε επικίνδυνα χαμηλές συγκεντρώσεις. Μπορεί να συμβεί σε αθλητές που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες νερού σε μικρό χρονικό διάστημα και μπορεί να οδηγήσει σε σπασμούς, κώμα, εγκεφαλική βλάβη, ακόμα και θάνατο. Αν και αυτό είναι ένα ακραίο παράδειγμα, αναδεικνύει το σημαντικό ρόλο που παίζει το νάτριο στην υγεία.

Συστάσεις νατρίου σε παιδιά

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι οι προσλήψεις νατρίου σε παιδιά και εφήβους είναι πολύ υψηλές και σχεδόν το 90% των παιδιών ηλικίας 6-18 καταναλώνουν δίαιτες που περιέχουν πολύ περισσότερο από την συνιστώμενη πρόσληψη.  Η μέση πρόσληψη για αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι 3.255 mg ανά ημέρα ενώ η υψηλότερη πρόσληψη συναντάται σε εφήβους ηλικίας 14 έως 18 ετών με 3.565 mg ανά ημέρα. Και σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η διαπίστωση από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), ότι ένα στα έξι παιδιά ηλικίας 8 έως 17 ετών έχει ήδη πάνω από την κανονική πίεση του αίματος.

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η υψηλή κατανάλωση νατρίου στην παιδική ηλικία, μπορεί να οδηγήσει σε προ-υπέρταση ή υπέρταση που μπορεί να αναπτυχθεί σε σοβαρή υπέρταση στην  ενήλικη ζωή. Η συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης νατρίου και της υπέρτασης φαίνεται να είναι ισχυρότερη στα παιδιά που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

Η υψηλή πρόσληψη αλατιού συνδέεται με την παχυσαρκία. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι μια αύξηση 1.000 mg στην πρόσληψη νατρίου σχετίζεται με μια αύξηση 28% στην παιδική παχυσαρκία, και εν μέρει συνδέεται με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ζαχαρούχων ροφημάτων. Η αυξημένη πρόσληψη αλατιού μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εναπόθεση λίπους, γεγονός που υποδηλώνει ότι το αλάτι μεταβάλλει το μεταβολισμό του σωματικού λίπους.

Δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, έχουν αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικές σε ενήλικες για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η διατροφή, η οποία περιορίζει την πρόσληψη νατρίου σε περίπου 2.300mg ανά ημέρα, περιλαμβάνει πολλά δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, καθώς και ψάρια, πουλερικά και όσπρια, και μια μικρή ποσότητα ξηρών καρπών και σπόρων μερικές φορές την εβδομάδα.

Αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης για την πρόσληψη νατρίου σε παιδιά σχολικής ηλικίας:

• Σχεδόν το 90% των παιδιών που συμμετείχαν στην έρευνα υπερέβαιναν το ανώτατο συνιστώμενο όριο νατρίου για την ηλικία τους.
• Η μέση πρόσληψη νατρίου ήταν 3.256 mg ανά ημέρα, μη συμπεριλαμβανομένου του προστιθέμενου αλατιού στο τραπέζι.
• Η μέση πρόσληψη νατρίου μεταξύ μεγαλύτερων παιδιών σχολικής ηλικίας ήταν περίπου 400 – 500 mg υψηλότερη από τα μικρότερα παιδιά σχολικής ηλικίας και ήταν συγκρίσιμη με αυτή των ενηλίκων.
• Μόνο 10 είδη τροφίμων αποτελούν σχεδόν το 50% της πρόσληψης νατρίου στα παιδιά όπως πίτσα, σάντουιτς, μπιφτέκια, ψωμιά, αλλαντικά, έτοιμες σούπες, αλμυρά σνακ, τυριά, απλό γάλα, και πουλερικά.
• Από το νάτριο που προσλήφθηκε όλη την ημέρα, το 39% καταναλώθηκε στο δείπνο, το 31% στο μεσημεριανό γεύμα, το 16% από σνακ, και το 14% στο πρωινό.
• Η πρόσληψη νατρίου ήταν υψηλότερη σε εφήβους ηλικίας 14 έως 18 ετών.
• Τα κορίτσια είχαν σημαντικά χαμηλότερη ημερήσια πρόσληψη νατρίου από τα αγόρια.
• Δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές στην πρόσληψη νατρίου με βάση το εισόδημα των νοικοκυριών, ή την κατάσταση του βάρους του παιδιού.
• Τα τρόφιμα που προέρχονται από καταστήματα συνεισέφεραν το 58% της πρόσληψης νατρίου, τα fast food / πιτσαρίες συνεισέφεραν το 16%, και το σχολικές καφετέριες το 10%.

Η σημασία των συστάσεων νατρίου στα παιδιά

Τα ευρήματα της μελέτης είναι ανησυχητικά, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα σημαντική τη μείωση της κατανάλωσης νατρίου στα παιδιά γιατί οι γευστικές προτιμήσεις διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία και μπορεί να επηρεάσουν τις διατροφικές επιλογές στην ενήλικη ζωή.

Επειδή η πλειοψηφία των νατρίου προέρχεται από επεξεργασμένα συσκευασμένα τρόφιμα και τρόφιμα εστιατορίων, η μείωση της περιεκτικότητας νατρίου στα τυποποιημένα τρόφιμα κατά την διάρκεια της παραγωγής, θα οδηγούσε σε σημαντική μείωση της πρόσληψης νατρίου, επιτρέποντας στα παιδιά να καλύψουν τις διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές για όλες τις ομάδες τροφίμων, και να εξακολουθούν να διατηρούν τα συνιστώμενα επίπεδα νατρίου.

Πολύ σημαντικός είναι και ο έλεγχος του μεγέθους της μερίδας καθώς και της περιεκτικότητας του νατρίου στο προϊόν στη διατροφική ετικέτα.

Συνιστάται η επιλογή προϊόντων που περιέχουν λιγότερο από 140 με 200 mg νατρίου ανά μερίδα, με στόχο το περιορισμό της κατανάλωσης ενός μόνο προϊόντος που να προέρχεται από συσκευασία σε κάθε γεύμα.